Stories of Ishe Katabaazi
lshe-Katabaazi aha
Ebiteekyerezo Kwonka?
Baingi obu twabaire tukiri abaana, ku twabaire tushitama
nyekiro twayehinguririza amahega nitwota omuriro, abakuru bakaba
batuteekyerereza omushaija Ishe-Katabaazi owaakozire eby'okutangaaza omu biro
bya kare. Itwe twena abaabaire bahurira ebi Ishe-Katabaazi yaakozire, tukaba
tusheka munonga tukyenkyemuka, n'embaju ishaasha. Abandi ku twabaire tutemba
ebitabo byaitu twata embaju ahansi, tukaba tutangaara okureeba ngu hakabaho
omuntu nka Ishe-Katabaazi. Ningira nti abandi bakaba babangaanisa nkaanye ngu
shana omuntu ogugu taarabaireho kwonka kiba ekiteekyerezo. Omu kurundaana
ebintu ebi mpandiikire omu katabo aka, nyetegyerereize kyarumwe ngu
lshe-Katabaazi ti kiteekyerezo na kakye, baitu akaba ari omuntu omunyabwengye
munonga nikyo arikumanyirwa abantu ab'omuri Nkore, Mpororo, Rukiga na Rwanda,
abantu abarikugamba orurimi rurikushushana. Obukomooko bwe ni Mpororo eya
Kajara na Rujumbura. Eki nikihamibwa Abanyankore n'Abahororo, kandi na
baijukuru be ngu bariho bari Mpororo. Abanyankore nitumanya ngu akatuura
munonga omuri Nkore, okukira omu byanga ebirimu amashaza aga lgara, Kashaari na
Nyabushozi (Bwera). Okumanya ngu Ishe-Katabaazi ti kiteekyerezo, abantu boona
n'eriizooba nibakimanya n'engamba ye, akaba agamba oburimi, kwonka
atarikuhebebera nk'ekiteta. (Bathaitha mwe tuthe kwethera ente).
Omushaija ogu eiziina rye tiryakimanywa, kwonka nitumanya ku
yaafiire ababaire nibamumanya kandi nibamukunda bayanga kumucuza, nk'omucwe
gw'abantu abarikushushanisa emicwe n'orurimi. Bakamweta Ishe-Katabaazi ahakuba
tarafiire bucwekye akatsiga omutabani Katabaazi. Abantu abari kumumanya gye
nibamanya ngu akazaara Katabaazi wenka omwana omwe kihendwa-ngisha. Bambe shi
ishe akeezaara yaayehezayo omu bwengye, n'okumanya bukuru, n'okubeiha tureeba
nainganisa na ishe. Kandi oruganda rwe akaba ari Omugahe, naazira ente Ngobe
nk'Abagahe boona.
Eiziina ry'omukazi we naryo tiryakimanywa, kwonka niwe
yaabaire ari omukazi wenka omwa Ishe-Katabaazi Nitumanya ngu okuza kushwera
omukazi ogu akabingirira yaashwerera aha mahega okuhitsya obu yaazaire
Katabaazi. Omukazi ogu akaba aine emicwe mirungi n'obu Ishe-Katabaazi yaabaire
amwitsa omwaga bwashesha bwaira, kandi ataireho n'okumuteera. Akaba amanya enda
yaiba. Amate n'ebikuru bya Ishe-Katabaazi bikaba bitamweba. Nyina Katabaazi
akaba arunga gye eshabwe ya kitaama, akaba naamanya kugoya oburo bw'omunyurure.
Ishe-Katabaazi akafa yaabaire omugurusi naabundabunda
n'ekishando kye. Nk'abashaija bakuru boona aba kare, akaba ajwara empu ibiri
ez'ebihare, nikyo oreebera obundi nibamuganiiza ngu akatsigira akashebashebe
oruhu rwe yaataha. Akatsiga abaijukuru bari abashaija, kwonka shi ahantu ahu
yaagwire n'omwanya ahu baamuzikire tihakimanywa.
Ishe-Katabaazi akaba atari mutungi orengyesereize, kwonka
eitungo rye obutoosha akaba aine ente aka igana, ezi yaabaire akunda obuhano.
Ekyakizire kumutungisa n'amaguru gye naashaba empaano, n'emikwato. Kandi obundi
atugambira ngu ekishuba kye kikamutungisa ahakuba ku yaabaire abeihabeiha,
abantu bakaba batabaasa kukyenga obwengye bwe, bakiza kwetegyereza bashanga
Ishe-Katabaazi ente zaabo yaazitwaire, hatsigarira okutangaara n'okumanya
obufeera bwabo.
Omushaija ogu ni rurangaanwa omuri Nkore, Kigezi, naamanywa
omu buri ka y'omuntu omutungi n'omworo. Ebi yaabaire akora kandi agamba
biijwire okushemererwa n'obwengye, ebitari bya butoosha. Ekiteekyerezo kimwe
kya Ishe-Katabaazi kishusha nk’owaahembera abantu batitiire omuriro omu mbeho
haza bakagwota n'obushanja mikono. Ebintu ebi n'obu araabe yaabikozire ari
omuntu omwe, kwonka ahagati yaabyo nibitworeka emitima y'abantu b'ebicweka
birikushushana omu mitima kandi erikukunda kuteera obuyaga n'okushemererwa.
Beitu Ishe-Katabaazi akaba ari muntu ki? Omushaija ogu akaba
ari emanzi, akaba ari endyarya, akaba ari omwinazi, kandi akaba ari omubeihi,
akaba ari ekifeera, biti byona nikwo byamukongyeizeho. Kandi aha bintu
ebitangaaza, Ishe-Katabaazi akaba eky'okutangaaza! Ebya Ishe-Katabaazi biba
nk'ebya Nyarumaga tibihwa igamba. Ku oraabe nooyenda kumwekyenenkuruza,
juumarira akatabo aka okashome.
C.B Katiti
1948
Obu Ishe-Katabaazi yaaraarira Omuhoko
Eizooba rimwe Ishe-Katabaazi akaimuka omu kyanda yaagyenda yaashanga
omuhoko nigubengyeya. Ku yaagureebire ati, "Beitu iwe omuri eki kyanda
okagomorwa ki?" Gwamwetsiza. Mpaho ati, "Noobeiha runkuraarira,
nindeeba eki orya naanye nindyaho." Yaaritsimba yaashitama, omwabazyo
gwahika, ente zairirira amarembo, obwo bwona akiba aho, ente zaahaaga. Amabyama
ku gaahikire, yaagugira ari, "Beitu iwe togabura, ku oba otagabwire tohemba?
Obufura bukye ka bwakurengire!" omuhoko gwamwetsiza, kandi gugabwa
guteeza? Ku gwabuzire kumugarukamu ati, “Hoona ninkuraarira nindeeba ahu
oraabiriire."
Oturo oreeba ku tuba endahuzi, twamukwata ati, "Hoona
shi iwe nooraara oyemereire? Nangwa shi tompa ekirago waanyimire ebyokurya
byawe." Omuhoko gwamuhugaho nk'oseire kare, weena embeho yaamutundika
yaakookootera aho. Omu itumbi owa rufuzi akwatwa ekiniga, agwegyemera n'enkoni
ye aguteera agugira kashaari ati, "Beitu iwe Rwata waayanga kumpa eky'okuraarira
ngu nootsigaza amagara? Ku ndeebire akabiri karungi "'naagira ngu ori
enfura, obushuma bwonka nibwo bwijwire enda? Kandi naanye ka naakuteera
nkabikutsigisa." lshe Katabaazi enkoni ye agita aha ibega ashanga
omutabani naahembera, bamuhembera omuriro ayota. Ku arituruka abateekyerereza
omuhoko ku gumukuniire kubi. Bamushekyerera munonga ahabw'obufeera bwe.
Obu Ishe-Katabaazi yaajuga Makoko
Ishe Katabaazi akaimuka omu ka ye yaaza kuzindukira
Omuhima munywani we.
Orugyendo rukaba ruri ruraingwa, yaahikayo omu
mwabazyomwabazyo. Yaayegaranjura aho baamutangirira, baamuramutsya gye, baamuha
n'akatebe, yaahuumuzaho omugongo.
Obunaku obwo akaba aine enjara ei omwana agambira nyina. Ku
aba ari aho areeba ekiibo omu karugu kijwire eiju rya kashenda, ku arireba agira
ngu n'esaano y'oburo. Aha mutima ati ebishi eki kiro naahiirwa naaza kurya
oburo!
Mbwenu ente itaaha, bakama, baza kumufungurira ayanga ati, “Ngaaha naaheza kurya ebitookye
by’entemerwaho oku omu muhanda tindikubaasa kwita nte." Obwo we bambe
ayesigire nyaiju rya kashenda omu kiibo ngu n'esaano nibaija kugoya oburo. Ku
aba ari aho areeba ekiibo baakitimbiza omu karugu baaza kuryata omu rubungo,
ati ebishi ganteera! Ati. "Mbwenu bareebe naagyenda eitumbi ribisi?"
Baza aho bamugaaniirira nawe abatebeza ag'owaabo. Amagingo
g'okutemba gahika, nyineeka ati, "Ebishi eki kiro twagwisa akagwe nikyo
twaraariza kwo ogu mugyenyi." Ati, “Mbwenu mukazi we ku oraahurire enkoko
yaakiteera rimwe oimukye ofungurire Ishe Katabaazi." Ku akihurira ati
atandika kwecwera obwengye kare omu mutima gwe.
Abantu boona batemba, nyineeka aguma ari aha kitabo ahuriire.
Ishe-Katabaazi ku ahurira abantu baahwekyera, haimuka we agwisa akagwe ati,
"ko-ko ko-ri-ko-o-o! E-e-e-!!" Nyineeka omu Kitabo engaro azita aha
munwa naatangaara okureeba omugyenyi obaraariire naagwisa akagwe. Mpaho
nyineeka aimutsya omukazi ati, "Beitu iwe enkoko tiwaagihurira?"Onu
ati, "Manya naagihurira." Iba ati, "Imuka nu ofungurire
omugyenyi." Ishe-Katabaazi aimuka bamuha amate anywa bagarukayo babyama.
Omu kasheeshe aimuka naaraga ati, “Ab'owangye ntsigire barwaire ka
ntaahe." Akarahuka kugyenda ahakuba akamanya ngu hoona bakamukyenga.
Obu Ishe-Katabaazi yaatambira
ow'Omuhembe
Hakaba hariho omushaija aine ente ze nungi obuhano, n'abantu
boona bakaba bazeetenga. Ishe-Katabaazi ku yaazireebire zaamutukura omu riisho,
yaaza omu nju yaateekateeka oku araazimunyagyeho. Kwonka Ishe Katabaazi amanya
ku agira omuhembe gurikunuuka kubi, kandi abantu boona ku baramutuntwize
nibagumuhera.
mbwenu lshe-Katabaazi azakweshera, nanyamushaija w’omuhembe
amushanga nawe aizire kweshera. Habanza kunywa eza Ishe-Katabaazi, atandika
oburingoringo bwe. Ente zigazamu amaizi, atandika kugira ati, ''Tsyora bihogo
bya kyaasha kya Nyamuhembe." Kayenje eija ati, “Nywa nyakutunga Kayenje ka
Nyamuhembe." Aguma nazikubya okuhitsya obu yaahikizemu nk'ente ikumi.
Ente ku ikuuka,nyamushaijaw'omuhembe aija abuuza
Ishe-Katabaazi ati,"Beitu shi ente zaawe noozikubya ota? Hona ozikubya kya
Nyamuhembe?" Ishe-Katabaazi ati manya shi nkazitaashuurwa abu naabaire
ntambira omuhembe nkiri Bwera." Nyamushaija ati, "Omuhembe nagwo
gukira otambeiha?" Onu ati, ''Nyowe shi ngwemereraho , ngutaraatsya."
Omushaija ati, "Ebyo?" lshe-Kataazi ati, ''Na mbwenu ku oraabe noomanya
oine omuhembe omunyohorereze."
Nyamushaija ati, "Manya nyowe ngugira.'' lshe-katabaazi ati,
"Ku waakumpa ente ltaano zi ndikwesiimira ninkutambirira kyarumwe."
Omushaija ati, "Naakazigabira busha kaashwa ngu nooza kuntambira?
Nzizo zitware." Ishe-Katabaazi ati,
"Mbwenu nyenkyakare oije nk'aga magingo onshangye aha munwa
gw'eiteme." Onu ati, "Ee, naahurira kwonka otandeebya."
Ishe-Katabaazi ku aruga aho, agyenda ashoroma eshenda
erikutukura agita omu rwabya. Omu mwabazyo aza aha iteme ashangayo nyamushaija
w'omuhembe, agabwa aizire n'orwabya rurimu eshenda ekamwire. Ku ahika aho ati,
"Mbwenu reeba omubazi ngugu, ku oraabarire enkoko zaaruga, oyejabikye omu
maizi, kandi orahukye kurugamu, omunyunguze omubazi ogu omu kanwa, kwonka
otagumira." Ishe-Katabaazi amuraga ati "Ku oraareebe ebirikuruga omu
nyindo biri omanye ngu omubazi gwangye nigukora." Arabaho ataaha owe.
Ku buba omu itumbi, embeho yaaruga omu iteme emushweka,
ashusha nk'ekikooko. Enkoko ku eyamira rumwe, nyamushaija ayejabika omu maizi,
arugamu ayerabya eshenda omu kanwa reero ebihinzi biitururuka omu nyindo akanwa
kahemba omuriro. Omushaija atandika kwesiima ngu omubazi gwa Ishe-Katabaazi gwamutambira. Ku busheesha ataaha. Kwonka omuhembe gwanga kukira. Nyamushaija ayefuuza ahabw'ente ze.
Nikwo Ishe-Katabaazi yaatungire atyo ente z'omushaija ogwo.
Obu Ishe-Katabaazi yaanywa Kabeerera
Obundi Ishe-Katabaazi akaba aine omutabani Katabazi
nibazinduka. Mbwenu ku baabaire baagyendaho omwanya muraingwa baashanga enyana
kabeerera yaaheza kuzaara. Ishe-Katabaazi
ku areeba omuhako gwayo etwariire, agambira omutabani ati, "Nyowe
ga nobu naabaire nkiri Ishe-Katabaazi
ninkiteega, ente ngigi nkaaginywa ngibanza mukama waayo." Omutabani
ati, "Ebishi tata obeiha." Empaka ziza ahaiguru. Ishe Katabaazi
agambira omutabani ati, "Mbwenu mwana wangye naaza kwerwaza, abantu
b'omuka eriya ku baraije obagambire oti, "Manya ekintu kye kigabwa
kitambwa omuhondo."
Mbwenu ku bairire
haihi n'eka, Ishe-Katabaazi
yayetrera ahansi
akaba, guhwa aha mbaju, omutabani enduuru agiha obwara, abantu bahurura,
baija kureeba ekafa, bashanga ni lshe-Katabaazi.
Abantu babuuza omutabani banti,"Beitu yaarahukibwa
ki?" Ati, "Manya n'endwara ye ashangwa agirwara." Bo ngu, ''Shi
ku agirwara etambwa ki?" Ati, "Omubazi gumutambira kunu tiguriyo.
Nimufe kumunkirizisa tumutware akabire omu nju." Manya bamutembeitura
bamuta omu nju, bagaruka aha mutabani bamubuuza ngu, "Buzirna waayanga kutugambira
omubazi gumutambira?" Ati, "Manya omubazi gumutambira kunuuya
tiguriyo. Ku muraabe mutagwine nimugwiha hi?" Ngu "Tugambire."
Ati, "N'omuhondo!" Abantu batangaara ngu,"Hoona omuhondo? Beitu
shi k'oyenzire kwita sho! Ngu "Tiitwe twine ente yaazaara hati?" Ati,
"Haza nangwa ente y'amate masya nk'eyazaara hati nigo gamutambira."
Manya ente iteerana
niitaaha, omutsigazi aragara omu maguru ga Kabeerera ati, "Pi! pi! pi!
pi!" ebyanzi eshweka bibiri, abikwatsa Ishe-Katabaazi, aganywa aiguta. Ku
baza kubyama omushaija ekigaaniiro agabwa akikwaitse n’abandi. Omukasheeshe
batyo barabaho.
Ku baba bari omu muhanda ayesiimirana omutabani ati,
"Tinkugambiire nti ninginywa haza okahakana?" Omutabani ati,
"Manya ekikamba kigabwa kitahakana na muhoro. Abaine enaama baita
abatagiine."
Obu Ishe-Katabaazi yaashenda
Omukaamwana
Obunaku bukaba buhikire Ishe-Katabaazi aherize kuhwita ahabw'obukuru,
yaabaire nk'omwereere nakondakonda atakyehitsya hare, yaatandika okushiisha
haihi n'eka. Bambe akaba naatiina orume kumuhika aha mirundi. .Mbwenu eizooba
rimwe omukaamwana amureeba naashiisha haihi n'eka, amugira ati, "Mukama
waitu ntaaha ningira ngu abaana nibo bainaize aha biri niiwe?"
Ishe-Katabaazi ayeshengyereza omukaamwana ayeshengyereza ahari busha; ishezaara
ati, “Ndeka tinkishubira bundi." Omukaamwana amureka.
Ishe-Katabaazi aguma naimuka kare abandi batakaimukire
naahagwisiza akagwe nk'okwe kwa kare. Eizooba rimwe agira ati, "Ku
naakwekinga aha nju aha tinkaahaita?" Mpaho aihayo ekishando kye
ayekwatirira, arugaho ashitama ahaita. Ku aba akiriho omukaamwana amureeba ati,
"Abo-bo-bo-bo b0-bo! Beitu mukama waitu ka waita egi ka." IsheKatabaazi
amwetesa engaro ati, "Orikazaara we irira aha nkugambire." Ori ku
aija ishezaara amukwata amuteera ahansi aniganiga, ati, "Ekibura
ky'omukazi k'oitsire eka."
Ateera orwari abantu baija bashanga yaagamusiigire, azaho
abateekyerereza ku omukaamwana asiisire eka. Mbwenu omukazi bamutuntumura
agyenda, na ishezaara acwa kushiisha haihi n'eka ngu batamukyenga. Rufu yaaba
etagizire nshoni omuziiki yaabwerabwera?
Obu Omutsigazi yaashaba
Ishe-Katabaazi Etaabe
Obwa ira bwona, Abanyankore bakaba banywana kandi barinda
emikago ahabw'okuzindukirana. Mbwenu IsheKatabaazi akaimuka kuzinduka
n'omutabani Katabaazi kuza kureeba munywani we. Ahabw'ensi kuba hare, bakakoma
entanda y'oruhagara rw'ekitookye. Kubabaire baagyenzire baahikire hare, enjara
yaabakwata baashitama baayotsya nyaruhagara omu kikuku omu musiri. Ku kisya bakitondora barya, kwonka hoona
tikyabaigutsa. Baragarira omusiri gw'ebitakuri bagutimba babyotsya omu kikuku,
babiihamu babirya bikiri omukujumbwe.
Ku baruga aho, bashanga abaana nibaruga kutaha amaizi babagira bati,
"Baana mwe ku mutuha amaizi iriho ka ryatwita." Abaana bagabaha
bagakuratsa nyamikujumbwe haza hagyenda bo bati ndaaa!
Ahabw'ensi okuba hare, baremwa bareeba eka baraara. Ente nazo
zigabwa niitaaha,bakama bahaazya na Katabaazi agwejegyera. Mbwenu bareeta amate
bagakwatsa IsheKatabaazi aganywa.
Ku babyama, Ishe Katabaazi enda emuhindukana atiina kushohora
aheeru, aihamu enfurebe ye ahitamu, akoma aha munwa abyama. Haza omuka omwo
hakaba hatarimu taabe, etaabe ekaba ecwekire, enyungu bakaicumika n'ez'okwatika. Mbwenu omu kasheeshe
nibutaagurukana aimuka n'enfurebe ye naaza kuginaga ashanga omusigazi naakama
ente, Ku areeba nyanfurebe ati, "Nompa etaabe." Ishe Katabaazi
amwetsiza agyenda, onu ente agiruga omu maguru amukurata ati, "Nompa
etaabe okureetsa busha kwanyita." Omutsigazi atayo omukono kugibaka, Ishe
Katabaazi enfurebe agyeyaka ati, "Po! Ati manya shi niyo taabe i waaba
nooyenda." Omushaija gamweshukyera
ayekunkumura. IsheKatabaazi ayeta
omutabani batyo bagyenda.
Obu Ishe-Katabaazi
yaarya Embwa
Ishe-katabaazi akaimuka yaariisa ente ze omushana gujwire,
ekyanda kitaahire, ensi eyomire, obunyaatsi buri obw'omuhahano, weeza ensi eri
kubi. Ku bwabaire bwaba kishana kya nyobwabazyo, yaagira enjara, yaareeba ekiko
omukikaranga ati, "Ka nze omu kabunda mpuumureho omushana gwanyita."
Omuri ogwo muti ashanga hahanikiremu Rukamba rw'embwa, hza omuriro gugibabwire
obwoya. Ku yaagireebire ari, "Ebishi Ishe-Katabaazi mpiirwa, abariisa
batsigire aha encwamutwe yaahiirahol" Atyo aihayo oburindi bwe atsinga
omuriro ahemba; akuura eicumu agibaaga agyotsya agirya. Mpaho arabaho ataaha.
Nyekiro ku baba batarami azaho abatebeza ku yaahiirwa nk'oku
yaashanga abariisa banagire encwamutwe omu kishaka haza nk'oku yaagirya. Ku
yaagwisize baatangaara ogu, "Mbwenu iwe Ishe-Katabaazi tiwaarya embwa ei
bahanikire omu kiko?" Ati, "Ku ekuba yo eba yo: Mayenje ga
Mpuura," obwo naarahira. Ati, "Ebishi naahemuka ndi omushaija mukuru.
Ku ekuba embwa egiba naareeba obwino bwayo, kandi yaaba neeyenda kushaarira."
Boona ensheko zibatwara, atyo abahigiza aza kubyama.
Obu Ishe-Katabaazi yaahingirwa
Omukazi w'Omutabani
Omutabani ku yaakuzire yaagamba obugyenyi baamuha,
tiyaasiibyayo baajuga. Ishe-Katabaazi aimuka n’omutabani baza kuhuuta, ku
baabaire baahika omumuhanda, baareeba orushaka rw'enyonza, ishe amugira ati,
''Manya oku ei turikuza n'omu mafura, titurikuryayo. Mbwenu tucwe enyooza
ruzirye." Onu orushaka aruza orubaju n'ondi orundi. Katabaazi atandika
kurya ishe acwa naanaga. Katabaazi mbwenu aiguta agira ishe atii, "Taata
naiguta." Ishe ati, "Naakugira nti kuriya tihariyo byokurya."
Obwo acwa naanaga enyima ye. omutabani ku ayenda kushatuka arereera, barugaho
bagyenda, bahikayo babaha amate. Katabaazi ku aganywa agira esheshemi atanaka
omu muryango, bareeba obunyamakara babweta eshagama. Bagira ngu, "Biri
mukwe waitu arwaire obuhiima?" Ishe ati, "Manya akarwara kare
obuhiima, n'omubazi tigwakimutambira." Banu ngu, "Titwakimuha muhara
waitu kuza kumuturira obuhiima." Ishe-Katabaazi ati, "Nyowe
nimumumpe." Bamumuha amushwera.
Mbwenu omutabani agira ekiniga acwa obwengye bwona kuhoora
ishe ahakuba akamuriisa enyonza nyingi kandi yaashwera n'omukazi we. Omutabani
agyenda ashengyeera amaarwa agareeta, ishe aganywa asinda, agyenda aita akami
areeta amara gaako agashereka. Beitu omukazi obwo yaazaire omutabani
naatambuka. Omukazi na iba ku basinda babyama, Katabaazi aija abaka omwana
amutwara amushereka. Areeta eshagama y'akami agisiiga ishe aha munwa, n'amara
g'akami agamuta aha rubaju aha kyahi.
Omukazi aimuka acunda, ku aheza aza omu kitabo kwihayo omwana
abura. Reero omukazi acura aimutsya iba, ahakuba ku yaabaire anywa omusha
gw'amaarwa akunda kuhondeeza. lshe-Katabaazi ku aimuka bareeba obureju n'eminwa
bijwire eshagama, abantu batangaara ngu, "Ishe-Katabaazi oriire
omwana?" Aza aho ashoberwa abwerabwera. Omukazi aza omu kitabo akorakora
akwata amara ati, "Ei." Agaruura omu muryango. Abantu bagira bati,
"Ai bambe Ishe Katabaazi ariire omwana".
Omutabani ku areeba boona baashoberwa kandi nibatangaara,
agyenda areeta omwana, amugira ati, "Torikureeba okaanyita naanye
naakuhoora." Ishe aimuka amukwata omu ngaro ati, "Mwana wangye
ninkumanya nkakwezaarira." Boona abaabaire bari aho zibatwara basheka,
bashoberwa eki Katabaazi arikufa na Ishe.
Obu Ishe-Katabaazi yaahabura
Omutabani kumutooreza
Katabaazi ku yaatandika kunyeeta, abantu baaguma nibamugira
ngu ebishi mwana we ku origira ekishuba nk'ekya sho omanye omwanyu ku erihwaho.
Na IsheKatabaazi yaateekateeka aha mutima gwe ati, "Ogu mwana orikwingana
ati akaba ata otabeiha batsigazi bagyenzi be." Zikaba ziri nka shaaha
munaana ishe amweta ati, “Katabaazi." Onu
ati, "Eee!" "Orugyeyo nkutume."
Omutabani aija, ishe amugira ati, "Mwana wangye, ninye
buzimazima nkuzaara, kwonka eki ndikukushaba n'eki, kir kimwe kyonka. Ninyenda
onshushe omutima. Kandi nyowe ekyantungire
n'ekishuba, ninyenda oyegye
okubeiha abantu bagume bakweta Mahwehwe, nari Ruteza enkuba ekijamba. Ago nigo maziina maziina
gangye agantungire, kandi agamanyise omu Bagabe n’abinginya b'eihanga eri.
Ohate ogume obeihe ekishuba kiryakutunga.
Omutubani abandaituka aho aiha eicumu omu karugu ebyo agira
naashohora ahika omu kibuga ahagati acura ati “Ai bambe! Taata, taata,
nimunkize!" Ishe ati, "Beitu mwana wangye waarahukibwa ki?" Obwo
abigamba ari omu kisasi. Katabaazi ati, "Manya eiguru ryanteera."
lshe ati, “Aya-ya-ya-ya, mwana wangye,
reero obu mbeiha tinkabeihaga nk'eki, mbeiha eky'okundiisa n'okuntungisa."
Omutabani amwetsiza agumizamu aza kweshera ente zaabo.
Obu Ishe-Katabaazi yaateera Ente ze
owa Ishezaara
lshe Katabaazi akaimuka yaaza kushwera, yaagyenda kugamba
obugyenyi baamuheereza engaro, mpaho yahamya yaashwera, obugyenyi bwahama,
baamujugisa ezirikukusaasa. Obunaku ku bwahikire baamuhingira omukazi we.
Haahinguraho omwaka, ente zi yaajugire nazo zaazaara enyana zoona, kandi
baamugambira ngu niikamwa maingi. Aza aho ateekateeka ati, "Ebyo aba
bainazi bampita baazitunga?" Bamuha ebikuru bye abirya atungikaho amate
gye, haija entungwa bashaija! Araba omu banywani be ashaba ebitookye
n'ebitakuri bibisi abyotsya abirya abitungikira biri, aija naabooga. Ku areetwa
eirembo, abaana ngu, "Reeba Ishe-Katabaazi." Abakuru nabo ngu,
"Yaaba Ishe-Katabaazi." Ati, “Nimuhurikize, eiziina eryo tiinye
naarirugireho kare, manya niricuza abaitu. Mbwenu baanyeta Omukuru." Ati,
“Mwarihurira?" Banu ngu "Eego! Timpaho eiziina ry’omukuru."
Manya bugira nibwira ente zeetuura omu kibuga bakama bamuheereza amate anywa,
agakuratsa ebi yariire omu ihangwe. Ngaaha enda emuhinduka obutara.
Baterama barugaho bagwejegyera, bamutindira omu ntarure. Ku
areeba boona baagwejegyera, haimuka Ishe-Katabaazi, hoona enda yamwehindukaine.
Aimuka mpora aita ekirambi ata aha rugyegye n’omuryango. Ashohora aheeru hafa
ebiti by’amarembo, hafa emigyende, hafa n’eikamiro. Ku aheza atyo agaruka omu
nju, ashooba mpora mpora agaruka aha kitabo kye ayeshweka aha mutwe n’aha
bigyere.
Omukasheshe haimuka naaza kuhembera ashanga ensi yoona
ekatabaarwa kare. Ati, “Aishi! Beitu n’oha osiisire egi ka yoona?’ Ishezara
Ishe-katabaazi yaimuka n’eka yoona baza kureeba oburare bu bareebire. Boona
ngu, “Ngaaha osiisire egi ka ti mwana n'omukuru!" Ishe-Katabaazi atimbira
omu kitabo ati, "Beitu nimunjumira ki? Obu mwayanga ngu n'omukuru,
n'omukuru! Timurikumanya ngu ndi enfura omuka egi?" Enkoni ye agisyora aho
ente ze azitamu enkoni hamwe n'enyana zaazo harenga Ishe-Katabaazi. Boona
batangaara bashoberwa, bamutanga ayanga ati, "Mishl ka nimunjuma."
Baijuka eiziina rye engaro bazita aha munwa.
Obu Ishe-Katabaazi yaarya ebyokurya
b'Encuukye
Ishe-Katabaazi akarwana n'omukazi we, baafa ebikuru bye
ahakuba akaryaho. Mbwenu ku yaamuteire, omukazi yaakoma yaayanganira owa ishe.
Ebiro ku byabaire bihingwireho yaazayo kumugarura. Ku yaahikireyo baamureeba
batyo tibaamuha kintu kyona kurya. Yaaraara aguzingiriire. Omu kasheeshe
yaarugayo bataine ki bamushoboroire. Ku bwabaire omu ihangwe, enjara
yaamurembya, yaaraba omw'omushaija munywani we Begumisa, kushaba amaizi. Ku
yaataahire omu nju, tiyaashangamu muntu, yaashanga n'enju etakingire. Ku aza
kureeba areeba akayengo k'omwana harimu ebyokurya akaakiira abirya. Ku aba
naakibirya, zireeta nyina n'abandi bakazi bashatu ati, "Ai bambe! Beitu
Ishe-Katabaazi ka nooyehemura kurya ebyokurya by'encuukye yangye." Abari
aho bagira ngu, "Mbwenu shi omwana noomugira ota?"
Hagabwa nihahingura abashaija babiri, bashanga abakazi
bamuriho. Abashaija bagarukamu bati, "Beitu shi egi nfura etaashaazya,
hoona erya ebyokurya by'omwana? Mbwenu shi omwana ku araarire?" Ku baba
batakakiihire mu kanwa, bahurira nseeri omwana yaarira. Ishe-Katabaazi ati,
"Bantu mwe mutaabeiha ogwo mwana orikurira nseeri mbwenu niinye naarya
ebyokurya bye? Abaana boona bashangwa batarira?" Ebitu bibagwa, bamanya
ngu hoona yaabagambira amazima.
lshe-Katabaazi omu bintu ebi yaabaire ayanga nikwo kwimuka
ngu yaakora ekintu kyamuhemura omu bantu bagyenzi be.
Obu Ishe-Katabaazi yaabeihana
n'Omutabani
Hakaimuka lshe-Katabaazi n'omutabani baaza kuriisa bombi,
baaseetura, baagumizamu nibariisa okuhitsya obu ente zairiire hare. Ku bwabaire
omu ihangwe, eiruho ryabakwata baaburwa eky'okunywa, baatandika okutimba
embwishwa n'emitsiba baabirya. Ku bwabaire nibwenda kuhika omuri igandaaza ente
zaazaagira n'ezindi zaahenda enkokora, Ishe-Katabaazi ayeta omutabani
amugambira kuronda oburindi kutsinga omuriro. Ku abureeta atandika kutsinga
omuriro. Ku gunia aguhemba gukwata ata aha nyungu aheereza ishe areetsa. Ku aba
naareetsa ateekateeka eky'okubeiha omutabani.
Ku aheza kureetsa obunaku bw'okweshera bugabwa nibuhika,
Katabaazi ente aziragara omu mutwe. Ku yaabaire ari aho ahurira ishe naamweta
ati ''Ya Katabaazi, Katabaazi!" Ayetaba ati, "Aii!"
Ishe-Katabaazi amugira ati, "Ija oreebe enkukuuru neereeta omwoyo!"
Ku yaabaire naaheza kukiiha omu kanwa nawe amugarukamu ati, "Tindikwija
ndi aha mpugiire aha kikungu nikyata emi!" Ishe amugarukamu ati,
"Mbwenu ebyawe bishuba ka nibyenda kweshumba aha byangye!"
Obu Ishe-Katabaazi yaateeza Omukazi
Ku haabaire hahingwireho emyaka ebiri Ishe-Katabaazi aherize
kurya wenka enimi ye, mutaahi we agyenda agura ekivune ky'ente. Nk'oku
Ishe-Katabaazi yaabaire ahirwa emiryo, kyamugwa omu kutu ngu mutaahi we yaagura
enyama. Nka kishana kya nyomwabazyo, omushaija ogwo agyenda aihayo enyama
atandika kugishara n’okugyotsya, n'endi agiha omukazi we kugiteeka. Kandi omuka
omwo hakaba harimu n'esaano ebiikiirwe egyo nyama. Mbwenu ku baagyokize
ebisooroora byaita aba kyeri, na Ishe-Katabaazi atababuziremu. Haza
IsheKatabaazi ku yaabaire ahurira ekigambo enyama orufuzi rumuragarika, reero
ebisooroora byo bikaba bimwitira kyarumwe.
Ku yaareebire atakibaasa kukyehwera, haimuka we yaaza
kutsiisa enyama ahi baabaire nibagyotsya.
Nyineeka ku yaareebire Ishe-Katabaazi yaareetwa eirembo,
enyama agishereka amwetsiza bagaaniira ebindi, ahakuba akaba atarikwenda
Ishe-Katabaazi
ku arya enyama ye. Ku areeba Ishe-Katabaazi ataine ataine
katenzyo k'okumushaba enyama, acwa obwengye bw’okuza kweshera. Onu
amugira ati, "Shohora tugyende." Baihayo eicuba bagyenda. Ku
baba baahika omu muhanda Ishe-Katabaazi aroota obwengye bw'okumutebuka. Amugira
ati, "Naayebwa omuka omubazi gw'ente yangye, ka nze kugwakiira."
Akuba agarukayo, aija ayemerera akanyima ya nyamushaija ori, ayeta mpora
omukazi omu nju, n'omukazi amwetaba ati, "Aii." Amugambira omu biho
ati, "Rubura Ishe Katabaazi yaagyenda, ku ndikugaruka niturya enyama
yaitu. Tubanze egyo eyokize. Kwonka ku ndaije na Rubura waareeba naakuteera
ekisho biri omanye ngu ninkurengyeza ku oteeka oburo, nawe naaba naayenda
kutaaha. Reero Ishe-Katabaazi atsiga yaabeiha atyo omukazi arabaho aza kweshera. Akashanga ente nizinywa.
Ente ku zaakuukire, omuhanda baagugarukamu. Ku baba bari
haihi n'eka omushaija ayegambagambisa munonga ngu omukazi amuhurire. Ku
amuhurira aihayo enyama zookize azireeta omu muryango, areeta n'omusyo.
Omushaija ataaha omu nju, Ishe-Katabaazi aija amwezingiriire. Ku ashitama,
ateera omukazi ekiisho ngu agarureyo enyama. Omukazi agira ngu naamurengyeza
kuteeka oburo. Atyo agyenda ataho enyungu y'oburo, agaruka ashanga enyama
etakashazire. Agira iba ati, ''Beitu enyama ogirindize ki?" Iba akwatwa
enshoni ashara enyama bagirya na Ishe-Katabaazi. Ku baheza kugirya baza aho
batebya ebindi. Omukazi agaruka omu kishengye, kwonka iba tamanya ku omukazi we
abayo ateeka oburo. Ku baba bari aho bareeba omukazi naabareetera enyama
ziteekire. Omushaija engaro azita aha munwa. Ku aba akishobeirwe, bamwecura
n'ekiihuro ky'oburo akibata omumaisho. Omushaija ashoberwa anaaba, aha
Ishe-Katabaazi amaizi nawe anaaba, batandika kurya. Ku baheza kurya
Ishe-Katabaazi ati, “Akaana ku kaheza kurya kati owaitu nibaanyeta."
Akwata akahanda ke ataaha.
Ku atandika naihaho ebigyere, omushaija akuteeramu
okw'omukazi. Omukazi aborooga ati. "Beitu mukama wangye naaturwa ki?"
Onu ati, "Ishe-Katabaazi obu yaacumita engundu ye akakuhaho? Omukazi ati,
"Kandi shi ka niiwe wandagiira obu waaba noongambira omu biho
aheeru."
Omushaija akyenga ku Ishe-Katabaazi yaatsyamuka akamutebuka
akarabanisamu omukazi we. Oburya kubi bukatwara oruyongoyongo rwonka.
Obu Ishe-Katabaazi yaarya Enyawaawa
Ishe-Katabaazi akagira omutabani ati, "Mbwenu yosha
eizooba naanye nkakuhwera ahakuriisa."
Mpaho aseetura ente ariisa, omu mwabazyo omutabani aija ayeeshera.
Katabaazi ateera ente aziiha omu kikumiriro aziirizayo. Ku aba atakagarukire
Ishe-Katabaazi areeba enyawawa omu mushaayo neesherura eminyongororwa ati, “Ogu
mubiri gwawe guti murungi amajuta gu oyesiiga iwe ogeiha hi?" Ati,
"Oku oboneire oti tikwo n'enyama ziri? Ka nyije nkwite nkurye ndeebe
ebishaju bikutuuramu."
Atayo ajugutira akuteeramu ngu atagireeba. Ku ahika omu
kishaka agihaanyaho amooya, agibaaga agizingirira omu binyatsi, akomera aha
icumu. Amagingo g'ente kutaaha gahika, ataasya, aija ekicuruzo kye nikiitana
n'omunwa. Ku yaahikire omu nju akazingiriro kye akakwatsa omu mwanya gwe ahu
ashitama. Omutabani akama, bamuha amate aganga ati, "Nindiibwa omu
nda." Obunaku bw'okubyama ku bwahikire, ati, "Nimubyame nyowe
ninyenda kurinda eka ahakuba abashuma beeshunshwine batatwibira ente."
Mpaho bagwejegyera. Ku ahurira emigono yaaza ahaiguru aihayo
nyakazingiriro kye ata aha misito asita, ayotsya orufuzi nirumuragarika. Aihayo
akatara (akagari) kye ashara entongo atamira, afutana ati, "Beitu shi
rwata ka neeshaarira! Hati yaaba eta, omubiri gwayo ka gwaba guri murungi.
Amajuta gu yaayesiigire gakafa busha." Ab'omu kitabo ku bamuhurira, bashekyera
ahansi mpora ngu atabahurira. Reero enyawaawa okushaarira neekiza omubiriizi.
Ebirahiro bya Ishe Katabaazi bikuratana ati, "Nga gaaju ya ngabo
kiseetura! Nga Mayenje ga kya Rutono rukunda omutaatsyo." Reero yaarahira
byateekyerana. Agyenda nyanyama eri agirenzya orugo, aimutsya abantu ati,
"Ekiro kyandusya mwimukye murinde." Baimuka nibamwenyamwenya kusheka.
Abagira ati, "Nimumpe amate gangye omu nda yaakizire." Bagamuha anywa
aza kubyama.
Obu lshe-Katabaazi yaashaba Enjuba
Ishe-Katabaazi ku yaabaire yaakuzire yaabendegyeire yaayecura
entumwa neeruga ahari mushanzire we (ishezaara Katabaazi) emugira eti,
"Mushanzire waawe nakweta ngu ozeyo muze kuragaana, ngu atafa
mutareebeine, kwonka ngu ogyende
na mwijukuru waawe."
Ku busheesha bonshatu omuhanda baguragaramu,mpora mpora omu
mwabazyo begaranjura aho. Babaramutsya, babashengyerera enjoga y'amaarwa. Ishe-Katabaazi
araara naagaaniira n'omushanzire. Ku busheesha,
nyineeka aragiira abatabani kurasira Ishe Katabaazi enjuba. Abatabani ku
baaherize kukama ente, basherura ekirasho kibura, basherura omu mbazi z'enju buzima
kibuza amaisho. Obu basherura bwona
IsheKatabaazi akireeba omu rubazi, ayanga kukibagambira ngu batamweta
ow'omururu nari ngu agombire enjuba. Ekirasho ku kibura bakihwa amatsiko, bagira
ngu shana bakakitiiza ahandi.
Ishe-Katabaazi
aza omu mitima
ati, "Ku ndikukibooreka
nimpemuka omuri aga mafura." Nk'oku yaabaire ataburirwa bwengye, atandika
kubagaaniirira aha kufukaana kwe obu yaabaire akiri omutsigazi nka bo N’abatsigazi
baamureetera ebi n'ebi aha kufukaana.
Ku arugaho abagira ati, "Baana bangye, obunyakare obu
naabaire ninkifukaana tindikukusiibyaho kandi tindikukutsibika, kwonka
ninkutanga ninkukiriza ninkukoza nk'aha kirasho mpaho (naayorekyezayo) haza
ninkuteera ahansi eby'omu nda biti twigurire twahwa!" Boona ngu, "Ai
bambe! Obu tusherwire ekirasho bwona birikyo kiba aha haihi?" Batyo
bakiihayo bakwata enyana bagirasha na Ishe-Katabaazi atunga atyo enjuba.
Obu
Ishe-Katabaazi yaanywa Amate g'Omukaamwana
Obundi Ishe-Katabaazi
akatsigara omuka n'omukaamwana. Mbwenu
ku yaareebire amasyo gaashugyera eishwa, yaagambira omukaamwana kumushohoreza
ekyahi aheeru kwota omushana ngu engingo za bukuru zikaashashaanuka. Mpaho ku
baakimuteereire aheeru yaarambira yaayota akashana. Ku yaarugaho yaayeta omwijukuru ku amureetera
enyungu y'etaabe. Yaagireeta yaareetsa yaahwa orwoyo. Mbwenu omushana ku
gwamuruhize n'enjara nayo yaamukwata kubi, atyo aimuka ayekwatirira n'ekishando
kye naagaruka omu nju. Ku yaabaire yaahika omu kisasi ahurira omukaamwana naazongoza
ekyanzi kufungura, hoona, omu
kaanya niko kamwe ahurira empungu ahaiguru eti, "Nyorororo!"
Ishe-Katabaazi agigarukamu naagigambira munonga ngu omukaamwana ahurire ati, “Nimuhurire
rwata rw'empungu engumize ngu tinyorora, niiwe atanyorora rwata orutagira
mukaamwana. Hakoorora nyowe oine mukaamwana wangye owaaza kumpa amate
kufungura." Omukazi ku ahurira ishezaara ebi yaagambiire empungu akyenga ku
ishezaara arikwenda amate. Atyo agamuha aganywa omukazi asiiba kwo. Ebishi
rwata rw’enda ekahemura ogu mushaija kwonka akabaho omu biro bya kare.
Obu Ishe-Katabaazi yaarya Ebikuru bya Ishe
Bukaba buri omu kasheeshe IShe-Katabaazi yaaza omu ishaazi
n’omutabani Katabaazi. Akashana ku kaabaire kaamara embeho ahansi, n’amagingo
g’okuseetura gaahika, Katabaazi agira Ishe ati, “Taata, ebigyere byangye biine
emigari, erizooba ka ntaine garibata omu nturagara z’oruhiira rusinikire
amaino. Tompa ebikaito byawe nkaribatiramu?” Ishe ati “Irooko nyoko akuhe ebikaito
byangye.”
Katabaazi akaba agyendereire kutsiga ishe omu ishaazi kuza
kurya ebikuru bye. Obutoosha bwona muka IsheKatabaazi akaba aijuza orwabya
ebikuru n'eshabwe ya kitaama. Kandi omukazi ogwo akaba arunga eriisho naarungisa
akoonyo ka kanyeenye. Reero ebyo bikuru biriibwa Ishe-Katabaazi wenka. Ku
yaabaire aba naabirya ayerigatsa engaro ahabw'obunuzi.
Mpaho Katabaazi ataaha
omu nju abeiha nyina, ati ''Ngu ompe
ebikuru bya taata mbirye." Nyina
ati, ''Mwana we ebikuru bya sho byarariirwe oha? Nari byararirweho owa
nkahi?" Abimwima. Katabaazi atyo omu kibuga ati, "Yaabiinyimal"
Obwo naagambira ishe omu ishaazi. Ishe we agira ngu nyina yaamwima ebikaito. Lshe
amugarukamu ati, ''Abikuhe! Haza orahukye oseeture ente." Obwo omukazi
nawe ahurira, orwabya arutimbizayo arumukwatsa, Katabaazi ebikuru abirya. Ku
yaabaire naakibirya ishe amweta, ati, "Beitu omu nju omwo okoziremu ki ?"
Omutabani ashohora agira ishe ati, Manya orukoba rw'enkaito rukomoorokire nirwo
naaba ninshumikanisa." Ishe-Katabaazi ku yaaherize kuseeturira n'omutabani yaagaruka omuka kurya ebikuru bye. Ku yaahikire aho, yaabishaba omukazi ati, "Tiiwe
waagira ngu mbihe Katabaazi, reeba orwabya.” Ishe-Katabaazi ashanga orwabya
rukooma ijo na ijo. Ekiniga kimukwata ayenda kubaruka, aihayo amacumu ge asiiba
naagatyaza kwita Katabaazi. Obwogi bw'amacumu burirarira. Nyina Katabaazi
asiiba naarira rirenga. Mbwenu omutabani ku yaabaire ari omu ishwa akyenga
kuishe arikwija kumwita, asheenya oruba rw'enku, arukomera omu mahembe
g'engundu ya ishe.
Ente ku zaabaire niitaha ayebembeza ente ezindi, reero enimi eyaabaire
eine oruba rw'enku agitsigaza enyima. Na Ishe-Katabaazi ayekinga aha kiti
ky'eirembo ngu akaacumita omutabai. Bwanyima zaareeta engundu eyekoreire oruba
rw'enku. Ku agireeba omu mwirima agira ngu n'omutabani niwe ayekoreire enku.
Ishe-Katabaazi eicumu arijuna engaro agireeba omu nda y'omukono arigiteera
rigitwara rigiikarira omu mugyende. Ahurikiza tahurira kateezo k'omuntu kucura.
Ku aza kushanga ashanga eba enimi ye! Ayeta Katabaazi omu irembo, aija amukwata
omu ngaro n'okushemererwa ati, "Ogume ogire obwengye nk'obwa sho."
Enimi bagibaaga bagirya!
Obu
lshe-Katabaazi yaakinga omu Ihangwe
Katabaazi ku yaakuzire yaaba omushaija, yaiha ishe aha rubu
rw'okuriisa ente n'okukama. Yaagira ishe ati,"Beitu hoona timunsaasira obu
ndiisa nkakama nkakinga kandi nkeeya, nyowe tinduha?" Ari, "Iwe
n'omukazi naimwe nimukinge emihingo." Ku haabaire hahingwireho ebiro
abantu bari aho nibagaaniira omu ihangwe, kimutimbiza omu nju atooratoora emihingo,
akinga. Abaabaire bari aho engaro bazita aha minwa ngu,"Ishe-Katabaazi
otaagwisa akagwe ka waakinga omu
ihangwe?" Abagarukamu ati, Manya orubu rwangye rw'okukinga naaruheza kandi
mumbuuze okukinga?"
Batsigaza okusheka. Beitu akabooreka ngu buzima naayeganya
kukinga, ahakuba akamanya ku arikubagambira omu
bigambo nibaija kubihugaho. Okuruga obwo baamureka baamwiha
aha kukinga.
Enkoko ekanywa
amaizi yaareeba ahaiguru
eti, “Niinyoreka muranga."
Obu
Ishe-Katabaazi yaarya Ebitsigarira by'Abantu
Eizooba rimwe, Ishe-Katabaazi akaba naasheenya omu ruhiira,
yaashangamu ebitsigarira by'abantu. Mpaho we yaagira at:i, "Ebishi abantu
kunuuya baine omwekuniko, nooreeba nibanaga emyate y'oburo omu kishaka?"
Mpaho azaho arya. Ku yaataahire yaagambira ab'omuka ati,
"Abantu ba nseeri baine omwiguto, banagire omwate gw'oburo naashanga
guhiiriire omu ruhiira." Bamubuuza ngu, "Mbwenu tiwaarya
ag'abantu?" Ndi we ati, "Ku nkugarya ngarya. Obu naaba ningarya
naahurira ningira esheshemi." Batsigara okumushekyerera n'okumuteera
ebinyaatsi.
Obu
Muguta yaanyaga Ishe-Katabaazi
Ishe-Katabaazi ku yaabaire yaaba omushaija waahamya itungo ryamutoora,
ente ze zaakanya zaashaaga omuri igana, Bataahi be baamuhanuurira ngu,
"Beitu ezi nte obu otaazitamu omurebe niikurenga niikwita." Nawe atyo
agyenda agugura agujweka ente ye Ruhuuzimu rwa Kiroko eguma neeguteera.
Mbwenu bataahi be baguma nibacuririra ente ze. Ahakuba akaba
naabakiza. Bagira ogu, "Beitu aka kashaija k’oburimi katungire kata? Ka
nikatukiza!" Byona ebi babaire bamugambaho biguma nibimuhika nawe acwa obwengye
bw'okufuruka. Ku aruga aho afuruka na beeneishe bagyenda bazingura omu
Kyashamiire batuura.
Ku aba ari aho, bamurega owa Muguta ngu, ''Beitu noomanya oku
Ishe-Katabaazi atungire?" Muguta ati, “Reka twije tumunyagye anwaze."
Mpaho beeteekateeka kumunyaga. Ku bareeba omu ihangwe owa igandaaza engabo za
Muguta ziragara omu nte za Ishe-Katabaazi zizitamu enkoni, omutabani Katabaazi
azihungamu aija naateera enduuru ataaha.
Ku baabaire bamazire kabiri bamunyagire lsheKatabaazi agira beeneishe
ati,"Bashaija mwe mushohore tuze kurwana omu nte." Bo ngu,
"Rwata shi okatiina buri mbwenu nibwo waaba emanzi kwikurata?" Bati,
"Irooko ogize wenka." Ishe-Katabaazi areeba ashoberwa. Ku aruga aho ahanura
omuguta gw’enimi ye agurasha aha mutwe ab'omuka batsigara nibamushekyerera ngu
yaaza kuguhaza kwihamu ebikuru bye.
Ku aba nairirira owa Muguta, bamugambira ku Muguta baamureeba
omu nte aine abashaija bashatu. Aija mpora mpora naashooba ashanga Muguta
n'abashaija bashutanu aha rubaju rw’ekikungu nibareeba ente. Ishe Katabaazi
aija naagyendesa enda naakurura omuguta gwe atemba ekikungu akiriza omuguta
agubatuura ahagati ati pu! Boona bagwa kihuumura. Ishe-Katabaazi arahuka kukwata
amacumu gaabo n'erya mukama waabo ritabuziremu, acumita Muguta aha munigo
amuviigiiza. Ishe-Katabaazi ati, "Otataaga shi manya naakukwata, ku ndaaze
kukurekura biri waaraganisa kumpa ente zangye, kandi warahira okutanyaga
bundi." Muguta ataka amugarurira ente ze.
Ishe-Katabaazi ente azitwara. Ku ahika omuka eza beeneishe azibaima
ati. "Manya ezaanyu Muguta akainyaga, ezi n'ezangye." Abashaija baza
aho bashoberwa baba abashumba ba Ishe-Katabaazi. Ku ntsiga yaatunga obuguru
mbunyaanyuura nintaaha omu kaashuri kangye.
Obu
lshe-Katabaazi yaarwana Orugamba
Obwa kare, hakaba hariho abantu okurwanira amaizi ahabw'ente
kandi abantu bakaba bagaitanira. Mbwenu Ishe-Katabaazi akaimukana bagenzi be
baafukura eiziba ritarikubaasa kwoma omu biro by'omushana, baaguma nibaryesheraho
bonka. Omu biro by'omushana ensi eyomire, amaizi gatarikureebeka, haimuka abandi
bashaija baija baayeshera aha iziba ryabo batabamanyire. Mbwenu Ishe-Katabaazi
na bataahi be ku baakimanyire, ngu ahanki abantu abo nibabarahura. Weeza ekiniga
kyabakwata kashanga yaacwa amaraka. Baabatumaho ngu baije barwane nabo.
Mbwenu haimuka abashaija bashatu na IsheKatabaazi aba owa
kana. Na bariya abaabeeshereire amaizi haija abashaija bana. Aba lshe-Katabaazi
ku baabaire nibareega amata nibeemaaringa n'engabo zaabo, baamugira ngu,
"Mbwenu Ishe-Katabaazi noogasha ki obu otiina?" Nawe arahira ati,
"Kwambura taata eriizooba tindikubahungaho, ntiina obundi kwonka eriizooba
nintwarana n'omuntu."
Mpaho baimuka n'amata n'engabo baashuuma baaza kurwana. Ku
baatandikire nibabateerera amaisho, Ishe Katabaazi atiina, omutima gumuza omu
kanwa. Kwonka ayehangaana aha mutima ati, "Ekyandeeta kyanyita, aba bashaija
b'embambu mbagire nta, tibaaza kunfumura n’ekyoma kibisi bakanjuuza
empumbya?" Baija bahikaana na bari
abaabaire nibaza kurwana nabo. Mpaho bajwarana, burimuntu akwatana na mugyenzi we. Mbwenu owa
bariya owa kana aza kurwana na Ishe-Katabaazi. Bagira ngu tiguhanwa: Rubura
Ishe-Katabaazi akuba ahunga ati, "Rwata torikunyita nyomushana
ninkwereebera n'amaisho." Omushaija amubinga amurenzya emigongo eshatu
ahotoka ati, “Mbwenu tiyaahungira kyarumwe?" Haija we aizire kukomberera
bagyenzi be abu yaatsiga nibarwana. Ku aba ari haihi n'okubahika zireeta
lshe-Katabaazi, ati, Noobeiha naakuhikire." Nyamushaija ati, ''Rubura waagaruka?
Haza oyemerere nyije nkushare." Hakuba Ishe-Katabaazi ahunga, n'ori
amubingira kyarumwe amuhinguza ahi yaaba amugarukiize omu kubanza.
Kandi ku aba naabaizira omurundi gwa kabiri, ngugu na Ishe-Katabaazi
amuri aha kibunu. Abaabaire nibarwana baashangwa baaramukire. Batyo bataaha. Ku
bahika omuka, Ishe-Katabaazi abagira ati, "Timwe mwangizire ngu ndyabahungaho.
Hati timwandeeba?" Bamwebaza bati, “Buzima omushaija ou waarwana nawe
yaaba ari enshaarizi nk'enjoki." Okuruga obwo
abashaija bacweka aha iziba ryabo.
Obu Ishe-Katabaazi yaahiiga n'Omutabani
Abagabe ba
kare n'abantu baabo bakaba bakunda munonga okuhiiga bakacumita enyamaishwa.
Ishe Katabaazi akaimuka yaaza kuhiiga n'omutabani Katabaazi Mbwenu ku
baahikire omu kishaka agira omutabani ati.,"lwe ogume aha nyowe naaza omu
kishaka obundi nkaagiimutsya." Atyo agyenda, omutabani aguma naamureeba.
Ishe-Katabaazi ekishuba kimuryaryata ati, "Co! Co! Co!" Omutabani
ati, "Orubango rwangye." Ishe amubuuza ati., "Waacumita
ki?" Onu ati, "Naacumita eki waajumbura." Ishe aija amugira ati,
"Mwana wangye tiinye naakugizire nti ekishuba obeihe ekirikutungisa?
Ekyawe oku naakireeba nikiija kunyagisa ente zaitu." Okuhiiga kufeera aho
amacumu bagahingika aha mabega bagaruka omuka. Abatiganda nibatongana tibombeka
kumwe.
Obu
Ishe-Katabaazi yaarya Engundu ye Wenka
Ishe-Katabaazi akaba aine enimi ye y'engundu kwonka obu
atuura ayenda kugibaaga, tayenda kugirya na bandi, kwonka akabura obwengye bu
araagiriiremu wenka. Eizooba rimwe omu kwezi kwa Katumba, akaimuka omukasheeshe
nibutaagurikana yaimutsya omutabani katabaazi ati, "Ija nkutume. lrooko
ogyende owa nanka oti, “Nyaburawe muntiize empango yaawe nze kushatuza amabaare”
Omutabani ku yaahikire ei baamutuma amugambiira
ku ishe yaamutumaho
empango y’okushatura amabaare.
Onu ati, "lrooko
omugire oti agiine kwonka yaagikwima." Ekyo n'ekiyengo
kyayegama. Agaruka atuma n'aha bandi bashatu nabo bagimwima.
Ayeyongera atuma aha ndiijo muntu, ati, "Omutwekyere
enkanda y'omukazi waawe ayeyese aga masha g'egi njura ya Katumba."
Omutabani agyenda amugambira ku lshe-Katabaazi yaamutumaho enkanda y'okumuhwera
kweyesa amasha. Ori amugira ati, "Beitu sho agwire eiraro? Hoona ku araabe
atashashwire obufeera bumurengire. Ati irooko omugire oti yaagikwima."
Omutabani aija abiteera ishe, amugira ati, ''Murereere, manya ekiyengo
kyayegama." Ayeyongyera atuma ahandi nabo bamugira batyo.
Omutabani ku agaruka amuragiira kutyaza emisyo n'amacumu. Ku
aheza, enimi bagikununkirira omu ishaazi, bagita owa ishe butaka, bagibaaga
bombi bagita omu nju yaabo bagirya bonka.
Bataahi be ku bahurira ngu yaatema engundu ye, haija bo
baizire kutsiisa. Ishe-Katabaazi ati, "Beitu bashaija mwe mwaija ngu
mbatsiire? Tiimwe mwanyima empango n'enkanda zaanyu." Abantu barugaho
bataaha ahakuba bakareeba mutaahi waabo ku yaabacwereire obwengye
bw'okugibaima. Mpaho ente erugaho ehwa omu nju hataine wa handi ogiriireho.
Bataahi be ebiniga bibakwata bahanuura nk'oku baribaasa kuhoora Rwata
rw'omushuma orurya ente wenka.
Obu
Ishe-Katabaazi yaatiiza Akashebashebe
Obundi lshe-Katabaazi akaba naaruga kuzinduka omuri banywani
be ari wenka. Ku yaabaire naahingura akashebashebe kaakwata ekijwaro kye.
Akagambira ati, “Munywani wangye biri nooyenda kuzinduka? Naiwe toora ogyendane.
Manya nyowe niho ndikuruga omu ruzinduko." Atyo ajuura ekijwaro kye
akitsigira akashebashebe hataaha we.
Ku yaahikire omuka baamubuuza bati, "Ekijwaro kyawe
waakitsigahi?"Abagarukamu ati,"'Akashebashebe kakintiiza naanye
naakikatsigira ahakuba kaaba nikenda kuzinduka kataine ky'okugyendana omu
baramu."
Banu bamubuuza bati, "Beitu noobaasa kututwara
nootworeka akashebasbebe ako aku waatiiza?" Ati, “Eego!” Omuhanda baguragaramu abeebembera, baheetura. Ku bahikaho akashebashebe bakashangaho kwonka
ekijwaro kye tibakishangaho, bashanga baakitwaire. Abu yaija nabo
bamubuza bati, "Hoona obufeera butarakwitsire orareebire akashebashebe nikazinduka?" Batyo
barugayo bataaha ekijwaro kya Ishe-Katabaazi kifa kityo.
Obu
lshe-Katabaazi yaateera Empaano
Ababw'ebintu bimwe ebi Ishe-Katabaazi yaabaire akora, abantu
abandi bakaba batamwetegyereza. Abamwe bakaba bamweta omushaija, n'abandi ngu
n'ekifeera. Omushaija omwe akaba ayeta Ishe-Katabaazi ekikaka, yaateekateeka
ngu naabaasa kumuha ente omu muringo gw'empaano.
Omushaija ogwo akaimuka yaayetuura omwa Ishe Katabaazi yaashaba ente
y'empaano. Na Ishe-Katabaazi tiyaamusiibizayo yaagimuha. Omushaija yaayesiima
ngu aka kashaija k'ekifeera yaakaihaho ente ei atarikubaasa kumugarurira.
Mbwenu ente ku baagimuhaire yaagitaho enkoni yaagyenda, na
Ishe-Katabaazi yaimuka yaamucwa ikubo yaamubugana afunyire ente ye naaza owe.
Ishe-Katabaazi ati, "Ka niiwe Rwamugizire-ki, nompa egi nte." Onu
ati, "Kandi shi ka niiwe waagimpa." Ishe-Katabaazi
ati, "Reeta byona, oginyime hati hoona oryagimpa omu kwezi."
Omushaija areeba ashoberwa, Ishe-Katabaazi agimwihaho, agigarura omuka. Okuruga
aho amanya ku Ishe-Katabaazi aba omushaija w'eihano, taragarukire bundi
kumugaya. ''Ababingire sho obagaya yaagaruka."
Obu Ishe
Katabaazi yaahuba aha Bihaaza
Ira munonga ebitookye bitakashaagire nk'obwa mbwenu, ifa ku ryabaire ritaaha,
abantu bataaga, oine omwana amushaka
ebyokurya. Mbwenu hakataaha enjara eyabaire omu buri kyanga.
Enjara ekashanga Ishe-Katabaazi ayombekire aha muhanda. Abagyenzi bakaba bahungukamu
kushaba amaizi, n'obundi bahuumuramu, ohiriirwe ashanga nibarya barya nawe. Bwanyima
y'emyezi mingi ensi etamanya ikanda ry’enjura, Nyamuhanga na Rugaba bakatambira
abantu baabatwekyera enjura y'empangukano ei Abanyankore beeta orukyerereza
bagyenzi.
Mbwenu muka Ishe-Katabaazi ku yaabaire ashoroma akaboga ka
iba n'omutabani bakabagana n'abahinguzi abarikwegama enjura. Ishe-Katabaazi
enjara ekongyera kumutaaha, yaarugaho yaaza kushaka. Ku yaahikire okwo
yaashanga akakaikuru kaine ebihaaza, akabeiha abikaihaho, noomanya obungoringo
bwa IsheKatabaazi. Ku abireeta aija naateekateeka obwengye bw'okuhuba ahakuba
abahinguzi bakaba nibamuganzya. Ku abihitsya omu nju agira omuguta gw'engundu
ye aguta omu karugu, abakura nyabihaaza abiguta aha rubaju. Mbwenu enjura
ehiika, emirabyo n'enkuba bityankana, zibareeta abagyenzi nibahunga enjura,
baija beetuuramu, bashanga omwa Ishe-Katabaazi baihura ebitakuri n'enkoore
n'embari y'ekihaaza ngu beitu bakaabirya bonka omu njura.
Katabaazi aheereza abagyenyi amaizi, ku baba nibeeyambayamba
kuza omu myanya, obwo Ishe Katabaazi acuramiriirwe, enkuba ehinda eteera, ensi
etetema, omutabani akwata ekicumurwa akitambika aheeru. Abagyenyi ngu,
"Beitu enkuba yaaba eta?" Ishe-Katabaazi ati, "Manya neeyenda
kuza omu mahuri gaayo." Abashaija ngu, "Garahi?" Ati tingago omu
karugu aha rubaju rw'omugutal" Ku babiteerera amaisho ngu, ''Twagwa
aha." Ebyokurya babiimukaho bagyenda omu enjura yoona engaro
bazitaire aha minwa. Ku baruga
aho babiteekyerereza abandi, ekigambo kibuga.
Owa Ishe-Katabaazi teerataahirwe bundi baagitiina.
Obu
lshe-Katabaazi yaayotsya Ebitookye n'Omutabani
Ishe-Katabaazi
akaimuka n'omutabani baaza kutaayaayira mwene waabo owaabaire afeereirwe. Mbwenu
ku baabaire nibenda kugyenda, yaagira Katabaaazi ati, "Beitu noomanya ngu
omu rufu abantu basiibira okurira kwonka tibaarya?" Onu amugarukamu ati,
"Nyowe ebyo nimbimanyisibwa ki?" Ishe ati, "Irooko oreete
oruhagara rw'ekitookye tukaarwokyeza omu muhanda tururaarira." Omutabani
agyenda arureeta batyo bagyenda. Omu ihangwe enjara ku yaasaasize Ishe-Katabaazi,
yaagambira omutabani ati, "Toratoora otuku twotsye nyaruhagara
rwaitu." Ku baaherize kuhemba omuriro, baarwotsya. Ku rwahiire lshe-Katabaazi
yaagambira omutabani ati, "Temba omu muti ogu ogume nooranzya abahinguzi batashanga
niturya bakabitwaka." Atyo atemba omu muti. Ku aba arimu naaranzya
abahinguzi areeba ahansi ishe naatondora naarya. Nk'oku yaabaire naamnaya emiriire ya ishe, acwa
obwengye agira ishe ati, ''Taata ija ondebese ebi ebirikwija, tindikubaasa
kubyetegyereza gye.” Ku akihurira akwatwa kuza kureeba ebinttu ebyareetana. Omutabani
atemburuka ishe atemba. Ku ahika omu mataagi naaranzya Katabaazi atandika
okurya. Ishe ati, "Beitu mwana wangye ka ntarikureeba ebi waaba
nooreeba?" Amugarukamu amugira ati, ''Manya n'amaisho ga bukuru." Onu
ku agira ati naareeba ahansi areeba Katabaazi naatamira ogurikuhererukayo.
lshe Katabaazi ku yaatemburukire, yaakwata omutabani omu ngaro ati,
"Mwana wangye abanyana bagura bwemi." Batyo amacumu gaabo bagata aha
mabega bagyenda.
Obu
Ishe-Katabaazi yaarya Eshenda
Omu bitebyo bya Ishe-Katabaazi mbaire naakutebeize ku yaabaire
akunda munonga ebikuru by'omu shabwe ya kitaama kubiriisa emyate y'oburo. Hamwe
n'oku yaabire akunda munonga kurya ebijuma, ahakuba ku yaabaire abirya aguubwa
gye omunda ye. Kuri noogira ngu ariho ebiro ebi, akaahingire emisiri y'ebijuma
bishaagire, ebirugire omu mahanga agandi.
Ntarikukusiibizayo, eizooba rimwe lshe-Katabaazi akaba
naahingura omu rutookye rwa mugyenzi we, areeba eshenda neetukurirana neekondakonda.
Ku agireeba agira ngu n'ebijuma
by'ogwo mushaija by’okurya.
Hagyenda we naashotoka agishoroma omu muringo gw'obwibi, ngu batamucwa eryera.
Ku yaahikire aheekiikire, yaihayo ekijuma kimwe yaakiteera erino
ati po! Anuriiriza kwonka byanga bishaarira acweracwera ati, "Ori murungi
orimu busha orikaitwe we!" Ei yaabaire aine omu ngaro agijuguta omu kishaka
naajuma mukama waayo naamukyena, ebyaita ente.
Obu
Ishe-Katabaazi n'Omutabani baarya Ebijuma
Ishe-Katabaazi akaimuka kare n'omutabani ngu batareebwa
omukazi akabagirira omutwe mubi. Reero akaba naaza omu banywani be kushaba
ente. Bakagyenda bataine ki batamiire ngu batakaateera ogwa busha.
Ku baahikire hare enjara yaabarembya. Ku babaire batakiine gacwaho,
baagwa aha muti gwebijuma birikuriibwa. Ishe-Katabaazi
yaagambira omutabani kutemba omu muti ati, "Haza ocwe nyowe ndundaane,
kwonka otakaariirayo, nitwija kuriira hamwe ebijuma byakanya." Omutabani
atemba aguma naashoroma naanaga ahansi obwo ishe naarya. Mpaho omutabani ku
yaabireebire yaagira ishe ati, "Biri emiti yoona eyezire ebijuma, nindeeba
oku na kuriya abantu nibashoroma, kwonka shi bo baine oburyagye, oburyakubi naabushanga
omuri ogu muti." Ishe-Katabaazi ku yaahuriire ebi omutabani yaagamba,
tiyaayongyera kurya, yaaguma naashanguriza. Mpaho omutabani ku yaatemburikire
baariira hamwe. Ishe-Katabaazi n'omutabani bakaba bainganisa obwengye. Nikyo
oreebera enfumu ngu, ''Ejuga ezaara eborooga."
Obu
Ishe-Katabaazi yaagaya Emboga
Obugyenyi bw'okuhingira Katabaazi ku bwababire buri haihi,
omukazi wa Ishe-Katabaazi amugira ati, "Okurunga kwa bwasheesha bwaira oku
nikuza kumpemura omwana w'abandi ku araije omuka omu. Mbwenu emboga ishaagire,
ninzishoroma ninguma ninkuteeramu akajuta kakye nooriisaho." Muka Ishe
Katabaazi ku arugaho ashoroma emboga azireeta aziteeka nyekiro agaburira iba
arya. Hoona iba arya kubi ashusha nk'owaanyaata, asyangirira byanga. Ku
busheesha, omukazi amuta omumaisho nyamboga ziri n'emyate ebiri y'oburo
bw'obuhoro, azaho arya, arya byanga, arugaho ashomeerera bikunda kurenga
amaraka, abona obwezirikiro.
Ku aba ari omu ishaazi n'abandi bashaija bagyenzi be, batandika
kumugaaniiza bati, ''Akabondo ka kakunda bunura ka waakashungura, mbwenu
waakacuutiirana ki omuri aka kasheeshe?" Abagarukamu abagira ati,
"Nangwa omu kasheeshe omu naarya oburo kwonka naaburiisa emibazi
y'ebishebe."
Batandika kumushekyeerera ahakuba emboga, akazeeta emibazi
y'ebishebe. Ahabw'okuba ira bakaba bajunga munonga amababi g'ebishaka bagata
aha bishebe nari aha buhuta, bakomeraho.
lshe-Katabaazi
n'Omutabani omu ruhanga
Ishe-Katabaazi
akaimuka yaafuruka yaazingura ahandi. Mbwenu ku yaabaire naakizitira agyenda
n'omutabani kuza kutiganda emishoko y'okushoka orugo. Ku baabaire bari okwo
Ishe-Katabaazi yaaza omu mitima yaateekateeka eky'okubeiha omutabani. Amweta
ati, "Katabaazi." Onu ati, "Ai!"' Ati, "Ebishi oru
ruhanga nduru rukamisa amate maingi. Kuri twaba tumanyire tukaba nimwo
twazingura." Katabaazi amugarukamu ati, "Manya naanye nintangaarira
eifuro ri ndikureeba aha mutwe gw'ebinyantsi." Ishe ku ahurira omutabani
yaarungirika ekishuba kye amweta aija amukwata omu ngaro amwebaza. Ku baaherize
kutiganda batyo beekorera emiganda bataaha.
Obu
Ishe-Katabaazi Baamukoma omu Kirago
Enshumi zikahingura Ishe-Katabaazi aheerize kurya wenka enimi
ye, hoona beene ishe tikirabarugire ha mutima. Mbwenu omunyaruganda akaba aine
engumba, yaagikumita kugiima Ishe-Katabaazi ngu nawe hoona kimusaase akunde
acunduukye amanye bukuru ngu omuntu tarya wenka. Ku yaagiitsire
yaagyenda yaashengyera amaarwa maingi yaagaijuza enju, yaatuma abanyaruganda na
batabani be okwija kushemererwa nawe. Kwonka tareetsire Ishe-Katabaazi
owaabaire amuri haihi, akenda kumuhena n'amuhoora. Hoona akagabwa naakimanya
ngu mutaahi we akora ebyo kworeka muranga ku Ishe-Katabaazi yaitsirwe ogw'enda.
Omu rwita waabo abashaija ku baabaire bari omu ishaazi aha njoga y'amaarwa,
lshe-Katabaazi aija naaceeceeba ashitama omu karugu ahantu ahi baabaire
baakwatsize enyaama zoona. Mbwenu agyenda ayereeba omuri nyashagama
agyekuringamu, arambiramu ayekabisa gwomamu. Ku baheza kukama ente, nyineeka
agambira omutabani kuhanika enyama. Omutabani aimuka akwata ekivune akihanika,
agaruka akwatakwata omu nyama kwihamu ekindi kivune. Omu kukwata, akwata
okuguru kwa Ishe-Katabaazi naakweta enyama. Omutabani ati, "Bashaija mwe
nimwije mundeebese eki!" Ku baija ngu ka n'omuntu! Aha bw'okusinda
tibamumanya, kwonka bamweta omuhinguzi ngu yaakabira omu nju egyo. Harugaho
omuntu omwe, ati, "Rwata mishi ka yaaza kuturiisa kubi enyama yaitu.
Mbwenu murekye omuntu ogu tumutware tumunagye ah'abantu batakira kuhika. Rubura
ogu aryagambwa oha?" Boona ngu, "Haza kwo, atatubeera obuhano."
Mpaho bareeta ekirago bakimutamu bakoma ahamutwe n'aha
bigyere abatsigazi bana bamutembeitura bamurabya omu kisheeshero. Ku bahika
aheeru bamutamu engata bamwekorera, mpora mpora bamutwara, bamureeba ahagati
omu kisharara bamuhingikamu bagaruka. Ku barugaho emigoye agicwa haija we
abakuratiire, ayetuura omwe bamuha amaizi, anaaba, ahindura ebijwaro.
Ku aija ayemerera aha mihingo ayeta ati, "Ab'omu, ab'omu!"
Banu ngu, "Ee! Beitu ori oha?" Ati, ''Niinye lshe-Katabaazi. Nimumpe
enyama." Banu ngu, "Kaate, Rwata, eyaawe okatuhaho?" Abagarukamu
abagira ati, ''Buzima mwagiinyima?" Nabo ngu, "lrooko otaahe. ltwe
okatureeba aha muryango gwawe obu waabaaga eyaawe?" Nawe ati, "Mbwenu
shi ku ndaagambe omuntu ou mwaita?" Bamubuuza ngu, "Arahi?" Nawe
ati, "Ou mwanaga omu kisharara. Ni murahire ku muraabe mutaatsigayo
ekirago ky'omuka egi. Timurikumanya Omugabe ku yaazibiire omuntu okwita
ondiijo?" Ku ahika omu irembo enduuru agiha obwara. Weeza agikoronga.
Boona batetema enshonga z'ebibunu ngu, "Nimumwete tumuhe enyama
atatuzaarira akantu." Hairuka omutsigazi omwe amweta bamusharira enyama
nkye nk'ey'entsiirano yoona. Ku agireeba agigaya ashohora enduuru agikoronga.
Bagaruka bamweta bamuha ekivune kyona.
Ku baakimukwatsize ati,"Otyooo. Reero nimugira ngu
ninkyekorera nyenka." Bamuha omuntu w’okukyekorera, hataaha lshe-Katabaazi
n'obushaija bwe.
Obu
Ishe-Katahaazi yaafukaana n'Omukazi w'Enda
Eizooba rimwe Ishe-Katabaazi akaba ashitami omu ishaazi
naagaaniira n'abashaija bagyenzi be. Ku baabaire bari aho, baareeba omukazi
w'enda naahingura. Ku baamureeba baatandika kugaaniiza Ishe-Katabaazi. Akaba
atenda kwemerera nari shi okugamba n'omukazi. Bamugira bati, ''Na mbwenu ogu
mukazi w'enda ku yaakukwecwa akuteera omutakira." Ishe-Katabaazi abagarukamu
ati, "Beitu shi naimwe mwashunga ekibura ky'ogu mukazi. Hoona ku mbantaine
maani tingeeguza?" Omukazi amuhaya amugira ati, "Imuka shi nkwikarire
obuguru bukwere ahagati y'abashaija bagyenzi baawe mbaba."
Haimuka Ishe-Katabaazi naayezirika naayezirikura aza
kufukaana n'ogwo mukazi w'enda. Batyo batayo omukazi aija amureetsire amuta
okuzimu owaishe butaka amutambuuka. Abashaija boona basheka barya ebinyatsi
bamugira ngu, "Ebishi Ishe-Katabaazi waahemuka okwikarirwa omukazi oine
enda.'' Nawe abagarukamu ati, “Na mbwenu niinye ntwaririza okufukana n’abantu babiri,
ow'omunda we timumubara ti muntu?” Beitu hoona mukareeba Ishe-Katabaazi ebishi
omutumba mugufu gucuubwaho ekireere.
Ishe-Katabaazi
n'Ekigano kye
Obundi Ishe-Katabaazi akaba aine omutabani nibagyenda. Ku
baabaire bari aho, baareeba enyaruju neecwekanisa omuhanda. Omutabani ati, ''Ai
bambel Taata otaribata enyaruju ngigi." Ishe atyo ainama agikwata agita
omu ishokye rye. Omutabani amugira ati, "Taata k'otiina enjoka n'ebindi
bikooko mbwenu k'otaarikutiina nyaruju?" Onu ati, "Manya enyaruju eba
mukama w'enyamaishwa, kandi abantu n'enyamaishwa beitamu ekitiinisa ahakuba
enyaruju niyo etegyeka enyamaishwa zoona. lwe orareebire abantu nibaita enyaruju?"
Katabaazi agarukamu ishe ati, "Manya shi naanye obutoosha ntangaara
munonga okureeba abantu batagyeteireho. Tongambira eki bagyetera omukama
w'enyamaishwa?" Ishe amugarukamu ati, "Hariho ekigano
nkaakikuganiire, kwonka nintiina ngu abagyenzi batatutwara, bashanga nitugana
omu ihangwe?"
Mbwenu ku baataahire, Katabaazi yaagira ishe ati, ''Taata
reeba mbwenu ni nyekiro ninyenda ongambire nk'oku enyaruju
yaayemekirwe kuba omukama w'enyamaishwa, ahakuba ngira nti
ekicuncu nikyo mukama w'enyamaishwa zoona." Ishe amugira ati, "Iwe
shi otateta tihariho enyamaishwa empango etarikubaasa kutiina kicuncu nk'enjojo
nari omugoye?"
Ntakusiibiizeyo, mwana wangye, ekigano eki nkakiganirwa
abakuru nkiri muto. Tega amatu okihurire. Ira muoonga,
enyamaishwa zikaba ziine omugabe waazo
orikwitegyeka orikwetwa Bboobbo. Eky'obusaasi bambe akaba atazaire mwana weena
kuhungurira entebe y'obugabe. Mbwenu Bboobbo ku yaareebire ari haihi
n'okutaasya, yaayeta enyamaishwa zoona enkye n'empango okwija kuhurira okuraga
kwa mukama waazo. Haija embogo, haija empitsi, haija enjoka zoona na buri ibara
nyamaishwa ekaija omu ruteerane oru n'ebicuncu n'enyaruju bitabuziremu.
Mbwenu ku byaherize kwerundaana, mukama w'enyamaishwa yaija,yaashutama ahagati yaabyo
yaareeba ngu buri ruganda rw'enyamaishwa ruriho. Yaagira ati, "Nimuhurikirize
naaza kubagambira. Byona biti ee! Ati "Baana bangye, nk'oku murikundeeba
nkuzire mpwaireyo, kandi nindeeba ngu ndi haihi n'okutaasya. Kwonka n'obu
ndikufa, naafa ntaine mwana orikubaasa kuza aha ntebe y'obugabe bwangye obu
bwona. Kwonka hoona tindikubatsiga mutaine mugabe, naanye niinyenda ku
mureebaho ntakafire. Kandi omugabe ogwo naija kuruga omuri imwe."
"Kundikumutoorana naamutaho nimunyetomboitera kandi ku
ndikugira nti mutoorane omwe omuri imwe nihabaho obweme, nimumaranaho. Eki nteekateekire
ekirikubamara amaiko nikyo eki; entebe y’obugabe ngitwaire naagita Karagwe aha
mugongo Ikaranzyo. N'ahabw'ekyo nihaija kubaho empaka z'okwiruka, orikubanza
kushitamaho biri niwe Mugabe orikuza omu bigyere byangye. N'ahabw'ekyo, nyenkyakare
mugarukye aha mutandikye empaka z'okwiruka." Enyamaishwa zoona ngu,
"Eego twahurira kandi waatunanura." Bityo biyaabuuka bigaruka omu
macumbi gaabyo. Ku busheesha engoma bagikoraho, ensi etengyeeta. Reero hashanguruka enyamaishwa, zeetuura aho. Enyaruju egyenda
mpora ekwata aha ihira ry'akami katabimanyire Bboobo ku aija azeemerera ahagati
ati, "Mweteekateekye, mweteekateekye, mugyendel" Aya ya-ya-ya-ya,
haza hakina enyamaishwa zoona kuza kutangatanganira entebe y'obugabe. Haza
igira iti, rigi rigi-rigi-r:igt, akacuucu kazigwa enyima. Akashana ku kaza
kutagata akami kairagara omumaisho haza kagira enyaruju aha ihira.
Ku buba kishana
kya nyomwabazyo, katandika kuruha,karugaho kahuumura kagwejegyera.
Ku kaba kari aho kahurira endigito y'ezindi nyamaishwa, haimuka ko kati
Nda-a-a-a. Omushana ku guba gwaba ogw'ekirenga bazana katembatemba omugongo gwa
Ikaranzyo. Manya ahu naagambira ni ira, orushozi kagabwa kaaruhikire n'entebe
y'obugabe kagireeba. Haija ko, kukaba nikaza kutaho ekibunu enyaruju ekagira eti,
"Manya niinye naakubanza aha, n'obugabe n'obwangye."
Akami kareeba kashoberwa
oku enyaruju yaarahuka kukatangaho. Enyamaishwa zoona ku ziija ishanga enyaruju eshutami nk'omugabe weena, zitangirira, zirugaho zishagarira omugabe waazo zimuhitsya Bboobbo. Reero Bboobbo ku afa
enyaruju bagyemeka nk'omugabe weena eza aha bugabe. Nikyo oreebera neeyehindura
eibara buri kaanya, eba neehindura
ebijwaro by'obugabe." Katabaazi ku yahuriire eki kigano kyamushemeza,
okuruga obwo yaamanya enyaruju ku eba mukama w'enyamaishwa zoona.
Ishe-Katabaazi
na Batebukana
Omu kyanga kimwe kya Nkote hakaba hatwiremu omushaija eiziina
rye riri Batebukana. Akaba ari endyarya y'eihano etakareebwaga. Akagyenda
yaahinga omusiri gw'obwo tibwayera bwareeta ikundura. Mbwenu ku yaabushaarwire
yaagambira omukazi we kubuhuura. Ku yaabuhwire omweziga gwabwo yaagukoma
eibenga yaarita aho. Omukazi we yaamubuuza ati, "Beitu, ow'omwaitu,
omweziga oyenda kuguta hi? Hoona naiwe ohebya, emboga noozirondera omu
mweziga?" Iba amugarukamu ati, "Obu naakoma eri ibenga orabureebe
ntaareeta ekivune ky'ente." Omukazi amugarukamu ati, "Hoona ku
waahuriire ngu ente ikashaaga zigurwa omweziga? Shana noogura n'empumi.'' Iba
amugarukamu ati,''Beitu shi naakugira nti ogunyekorereho,onduhireho ki?"
Ku busheesha ibenga rye ry'omweziga ariha engata agyenda,
obwo agira entanda y'emyate y'oburo tegira kaboga.
Reero Ishe-Katabaazi ente ze ku zaapumpwire ku zaafa munonga
yaarundana amagufa gaazo yaagaanika. Abantu baamushekyerera ngu, "Mbwenu
atateta amagufa hoona aryagazagiza?" Ku gaayomire yaagakoma
omutwaro yaaguta aho.
Omu biro ebyo omwa Ishe Katabaazi ente ziherize kufa bakaba bataine byokurya.
Enjara ku yaayeyongyeire kuba kubi, Ishe-Katabaazi yaayekorera amagufa yaaza kushaka oburo. Haza yaakoma entanda
y'omukaro etaine ky'okugiriisa atyo yaagyenda. Mpaho omwe yaimuka omu kasheeshe
n'ondi yaaba nikwo yaagira. Ku buba buri omu ihangwe IsheKatabaazi ashanga
Batebukana ahuumwire yaabohorora entanda ye etagira mboga. Na lshe-Katabaazi
ahuumuza, ebiruhuuko biza ahaiguru, aramutsya Batebukana.
Ku areeba aine entanda y'oburo amanya ngu omushaija ogu
naabaasa kumurangira ah'okushaka oburo, ati, "Ndangira ahantu owaanyu
ah'oburo buri. Manya ngira emikaro y'enyama. Ente zangye ikahwaho, nza kuronda oburo,
enjara n'ey'okutuheza." Batebukana ati, "Kandi okuninkiza hi naiwe
nookiza hi? Ka twaza kutambirana. Kandi nyowe ninkirenga aha?" Ishe-Katabaazj
ati, "Ka turye entanda zaitu, kwonka nyine enyama y'emikaro etagira
kantu." Batebukana ati, "Manya naanye ngira emyate y'oburo etaine
kaboga. Rereera twakira." Baza aho barya oburo babukwatsa enyama enaku
zikwata omugongo.
Ku baaherize kurya
lshe-Katabaazi amugira ati,
"Okurya twariire beitu nitugurana tuta?" Onu amugarukamu ati,
"Iwe shi waaba nooyenda kuramuza nk'onanukire weena? Nyowe omutwaro gwawe
ningusiima. Eki ndikwenda n'enyama y'okuriisa oburo bwangye."
Ishe-Katabaazi ati, "Nyowe shi nkaba kifeera ki, ntsiga omutego ogutoorize
kandi nza kushuura?"
Ebyo ku byahwaire buri odyarya yaatwara omutwaro gwa mugyenzi
we ahatari kusimoimuraho kureeba ekikomirwemu. Batebukana ati, "Ondamukize
ab'owaanyu." Ondi ati, "Ondeebere ab'okwo." Ishe Katabaazi ku
yaarugire aho tarairukire akareeta eihano, akairuka obutareeba nyima, ngu
Batebukana atareeba amagufa akaija akamwaka oburo bwe. Na Batebukana airuka
akacuucu kamwezingirira ngu mugyenzi we atamwaka enyama ye. Kandi shi obu
yaagiriireho, n'ori akarya aha buro, buri muntu akatunga endozo nungi.
Batebukana ku yaatandikire naataaha omutwaro yaaguhuumuza
endugu omu kishengye, yaayeta omukazi we yaamugira ati, "Bamukunda,
nkucwere enfumu?" Onu ati, "Eego." Amugira ati, "Akafunzi
kakamira orusenene rwakaniga kati ebishi ngira ekiniga kibi nkaamira orundi."
Na Ishe-Katabaazi ku yaataahire yaahika naayesiima ku
yaareeta omushako. Omu mwabazyo ow'enyama abohorora ashanga amagufa gonka!
Ow'oburo ashanga guba omwezjga! Abashaija abo bombi bakagobezana, nikyo
oreebera Abanyankore nibagira ngu, "Endyarya ahenwa endyangatanisa."
Obu Ishe-Katabaazi yaashendesa Omukazi
Bataahi ba Ishe-Katabaazi bakateeraho munonga okumwihura
ahakuba akatema engundu ye yaagirya wenka. Mbwenu omushaija mutaahi we akatema
engundu ye yaagyenderera kugiima lshe-Katabaazi. Mbwenu ku baaherize kugibaaga,
enyama baarunda omu nju. Nyineeka yaashara enyama yaatsiira bataahi be, kwonka
tiyaatsiira lshe-Katabaazi. Kandi akaba yaagambiire ab'omuka ye boona ati,
''Tindikwenda kureeba lshe-Katabaazi aha muryango gwangye, kandi nimwijuka
obundi owa nanka bakagimwima yaija yaabeiha omukazi we baagirya nawe, n'ahabw'ekyo
iwe mukazi we Kemitaasyo omwerinde."
Kwonka obu bagira ebi, Ishe-Katabaazi abayo acwa obwengye
bw'okugirya nabo. Mbwenu aguma naaranzya nyineeka okurugamu akakora eki
ateekateekire. Obunaku bw'okweshera ku buhika, nyineeka aihayo eicumu rye aza kweshera.
Ku yaatandikire naateera eka amabega, zireeta lshe-Katabaazi na nyabwira bwe,
aija ayemerera enyima y'eka, ayeta mpora ati, "Kemitaasyo, Kemitaasyo!"
Onu amwetabuka ati, "Ai" Ishe-Katabaazi amugambira omu iraka rikye
ati, "Naatsyamuka kutsiga naagira eki naakushoboorora, ahakuba rubura
Ishe Katabaazi tarikubura kwija kutsiisa obu naabaaga. Ku araabe yaizire omuheereza
enyama enkye eri aho eshazire agitware, hoona naanye mpemukye nkawe?"
Omukazi amugarukamu ati, "Nikwo naahurira!" Mbwenu
Ishe-Katabaazi agumayo akaanya kakye kandi ayeta omukazi omu iraka nk'eryabanza
ati, "Kemitaasyo, Kemitaasyo!" Onu amwetabuka. Amugira ati,
"Ngaaha mbwenu naateekateeka ebindi.
Ku araabe yaizire omworekye ekivune kyona akyekorere akitware.
We tarikyenga ngu nimukiniika? Kwonka ku araije okimuhe reeba naaza kweeshera."
Ku haahingwireho omwanya hareetana Ishe-Katabaazi ataaha omu nju aramutsya Kemitaatsyo
amugira ati, "Baro shi yaaza hi?" Omukazi amugarukamu ati,
"Yaaza kweshera, kandi yaatsiga yandagira ku nkworeka enyama yaawe."
Onu shi ati, "Erahi?" Ati, "Reeba ekivune nkikyo ngu
okitware." Heezirika Ishe-Katabaazi akitwara akishohoza, akiha engata
akituura omwe.
Mbwenu nyineeka ku aruga ah'eiziba omukazi azaho amuteekyerereza
ati, "Nk'oku waagamba ku waatandika noorugaho, Ishe-Katabaazi yaija
naamuha ekivune ki wandagiira yaakitwara." Omushaija amubuuza n'ekiniga ati,
''Rwata waagira ota? Waaha lshe-Katabaazi enyama yangye? Reero ka mureebe
naakuragiira ryari kumuha enyama?" Omukazi amugarukamu ati, "Tiiwe
shi waagaruka okandagiira kumuha enyama nkye, bwanyima okahindura oti, 'oije
omuhe ekivune!"' Zitimbiza aho nyineeka akuteerera ogw'omukazi
amutuntumura, ataaha owaabo. Ekyabaire kikira lshe-Katabaazi obwengye kikaba
kirwara.
Obu Ishe-Katabaazi yaanyagisa Bagyenzi be
Obundi n'obundi lshe-Katabaazi akaba aimuka omuka ye agyenda
haza ab'omuka ye batarikumanya omuhanda gwamutwara. Eizooba rimwe akaimuka omu
kwezi kwa Kyabahezi yaagyenda hataine ou agambiire, yaagituura ebiro bingi, yaarugaho
yaarugayo. Ku yaabaire ari omu muhanda naagaruka yaashanga bataahi be nibaruga
kweshera, bamuramutsya bamubuuza bati, "Beitu okaba oburiire hi. Ka twasherwire
ogwakutwaire gukatushobera. Iwe hoona totugambira? Ku ogwayo manya tugira ahi twakusherurira!"
Nawe abagarukamu ati,"Ebyo ninduga omu rurembo
kutabaara. lmwe nkabagambire ki obu muba abantu babisi b'ebinyampanga abatenda
kutabaara. Nyowe shi okutabaara nkugamba ki obu kwankwatsize eka?"
Bamubuuza bati, "Omu rurembo nibaita gaahi?” Abagarukamu
ati,"Omugabe asingire. Obu mbaire ndiyo mbubu ataireho ekiragiro ekitangaarize
boona. Nikigira ngu oine ente ashemereire kwonesa eki kiro emisiri yoona
y’emigusha emuhereire, ngu ahakuba we amazire ebiro bingi atakinywa ha muramba.
Itwe ababaire bamwine tumukwatsire
amaguru kwonka yaayanga. Mbwenu buri muntu amuragiire kugaruka omu kyanga
ky'owaabo okureeba ngu eki Omugabe aragiire nikikorwa. Ebyo naanye nimbagambira
mweteekateekye kushohoza ente zaanyu omuitumbi. Ku ndaaze kwigura nimwija kuhurira
naabeeta na imwe mutandikye. Kwonka mutagambira bakama b'emisiri." Bataahi
be ngu, "Twahurira, hoona shi nitubaasa kugomera ekigambo ky'Omugabe
weena?" Ku bwaizire ente zaataaha, baakinga baakama.
Ku baaherize baatemba ebitabo byabo baabyama ahakuba bakaba
nibenda kwimuka nyekiro. Mbwenu Ishe-Katabaazi ku yaabariire omu itumbi baimuka
we n'omutabani baimutsya bataahi baabo, baatandika kwigura emihingo baagimara
omu iremho, baashohoza ente, baazituura omu misiri y'emigusha haza baariisa.
Ishe-Katabaazi we ku yaaherize kwigura emihingo yaagaruka
yaakinga, ente ze tizaashohora, yaagarukayo yaabyama. Mbwenu omu
kasheeshesheeshe zireeta bakama b'emisiri bashanga emisisri y'emigusha
ekatabarwa kare, emisiri neeshusha entabire. Batangata amacumu gaabo kutwarana
n'abaabooneseza nkana. Nabo babatwariza gye babagambira ku kiri ekiragiro
ky'Omugabe ku kireetsirwe Ishe-Katabaazi. Baija beeturira Ishe-Katabaazi
bashanga ente ze ziri omu kibuga hataine n'emwe eshohoire. Ku babuuza lsheKatabaazi
abateera abatimbira abaranga akooma, ati, "Reero yaimwe nimureebe! Nimufe n'abo
abumwashanga ente zaabo niiboonera, nyowe haza mundugyeho." Ku baruga aho,
enkaito zaabo bazita omu bigyere bagyenda bo beetuurira omugabe bamuteekyerereza.
Abagarukamu ati, "Bashaija bangye naaza kubaheereza abagaragwa mugyende
nabo. Ku muraashangye booneise emigusha nk'oku mwangambira haza bakama b'ente
mubanyagye ente zaabo zoona muzindeetere. Abagaragwa ku baizire baashanga
n'abaayoneise batarikwehakana, ente zaabo baazinyaga nk'oku itura, baazitwarira
Omugabe. Nabo abaayonesezibwe baabaha ente buri muntu ente ikumi. Reero
Ishe-Katabaazi atsigara okubakuneetera, obwo naabareeba nibafa kubi.
Obu
Ishe-Katabaazi yaayemanyiiza
Obundi
lshe-Katabaazi akashitama yaateekateeka munonga yaareeba ngu niwe
akitsigaireho, ahakuba abandi bakafa kare baamutsigaho. Ku yaarugire aho, yaaza
omu rubungo rw'ente ze haabyama we yaagwejegyera. Abaabaire bariho baamugira
ngu, "lshe Katabaazi ka waabyama omu rubungo rw'ente. Obuzire ekitabo omu nju
omu?" Ndi we ati “Kambe ninyemanyiiza. Ku ndifa muryanta hi? Muryandeka
omu kitabo kyangye? Ku ndireeba shi ntaakiraaramu? Ka mbe ninyemanyiiza
bashaija mwe.” Boona baamushekyerera mbu, "Hoona okwo
t'okwekungurira!"
Ishe-Katabaazi
naatamba Omubyamo
Omu kicweka kimwe hakaimuka omubyamo gwaita ente, gwaita
embogo, gw'ataho n'ebishwaga, buzima gwanaabisa abatungi abaabaire baine
amasyo. Mbwenu Ishe-Katabaazi ku yaabaire ari aho na bataahi be, bahurira enkuru
mbi neebahikaho. Ku baaherize kumanya omubyamo ku guherizeho ente omu bicweka bya
hare baaza aho baashoberwa eki baraakore. Ku bwaseesire, Ishe-Katabaazi yaihayo eicumu
rye, n'ogwamutwara tibaagumanya. Ku yaatekyerereza kabiri yaagaruka
yaateekyerereza abashaija bagyenzi be ati, "Mbaire ngire ow'omushaija
munywani wangye Rwamutakitwa, naashanga Abahima baayo baine omuringo gutakareebwaga gurikutamba omubyamo
obuhano." Banu ngu, "Beitu shi ogwo ni muringo ki nari ni mubazi ki ogurikutamba
omubyamo?" Abagarukamu ati, "Nibakwata buri nte bagishara orurimi.
Eki kandi nkyereebeire n'eritsho ryangye. Nyowe eki ndikwenda kukora omu
kasheeshe nibutaagurukana n'okukwata ente zangye zoona nkazishara endimi
zaazo.'' Bagyenzi be bamugarukamu bati, "Iwe shi koorahonore itwe nitwesiga
ki? Ka tuzishare tureebe."
Abashaija abo ku baarugire aho baataaha omu maka gaabo.
Eky'okushara buri nte orurimi kikabakiikamira munonga. Ku bwabaire omu itumbi,
lshe-Katabaazi yaimutsya omutabani Katabaazi baihayo obuta n'ebirasho n'amacuba
baashohora baakwata ebimasha baabirasha, eshagama baagita omu macuba. Ku baaherize
kurasha baakwata ente zoona baazisiiga eshagama omu kanwa, baaheza baagaruka
omu nju. Mbwenu ku bwabaire nibuyangayanga buti, bataahi be baija baamwetuurira
bati, "Mugyenzi weitu ente ka zaaturema okuzishara endimi."
Ishe-Katabaazi abagarukamu ati, "Timurikureeba ezangye oku naazishara?"
Ku baza kugira bati bareeba eminwa y'ente ze zoona eine eshagama. Bagira ngu
buzima kwo eza Ishe-Katabaazi yaazishara endimi. Bakuba bagarukayo bakwata emitsyo
yaabo baashara orurimi rwa buri nte baheza. Akashana ku kaza kutagata ezaabo
zifa zihwaho, eza lshe-Katabaazi azitamu enkoni iseetuka!
Haija bataahi be bamwetuurira abagira ati, "Nimukaate,
shana ezaanyu mwazishara kubi nikyo zafeera." Okuruga aho bamanya Ishe
Katabaazi ku abagiirire eitima, batyo bagyenda baza kushumba ahandi. Obwengye
ku buburira mukama w'ente omufumu aragurira busha.
Obu
Ishe-Katabaazi yaateera Abaana
Hakaba hariho omushaija omwe w'Omuhima orikwetwa Rushariza
akaba aine ebite bye mukaaga, kandi akaba atwire na Ishe-Katabaazi aha mugongo gumwe.
Eizooba rimwe baramu ba Rushariza babiri bakaija baamuzindukira haza baashanga
ente ze zihweisize. Ku baahikire aho, Rushanza agyenda ashengyeera enjoga
rushengye y'omuramba agibata omumaisho, baaraara baguriho nibagunywa
bwasheesha. Kwonka shi tibaatunga mate. Mbwenu nyekiro Rushariza atuma ahari
Ishe-Katabaazi na bataahi be ati, "Baana mwe nimwirooko muze owa Ishe-Katabaazi
n'omu baananka mubagire muti yaaraarirwa amafura kwonka taine mate, n'ahabw'ekyo
mumutwekyere amate omu kasheeshe.'' Abaana ku baagyenzire, baahika n'owa Ishe
Katabaazi baamushangamu baamugambira. Nawe yaabagarukamu ati,"Shoimwe mumugire
ngu ente ze zoona tizinyubwaho oruganda orundi nikizira
munonga." Abaana ku baagarukire
baagambira Ishebo ngu amate gaareebeka kwonka gaabura owa Ishe-Katabaazi.
Ku bwaseesire bataahi ba Rushariza baakama baaragira abakazi
baabo kwija kutweka abaana amate. Mbwenu abaana babiri ku baabaire bari omu
muhanda baine ebyanzi by'amate, baabugana Ishe-Katabaazi naaruga kuseetura. Ku
yaabareebire yaahurira yaananuka aha mutima, haza yaashitama.
Ku baamuhikire haihi ati, "Baana bangye, nimumpe nshomeho."
Bambe abaana baagira ngu naabazaanisa nk'oku abakuru boona bazaanisa abaana. Tibamusiibizayo
bagamuha. Omukukwata ekyanzi ky'okubanza n'okukita aha munwa Ishe Katabaazi
akyerenzya ataho n'ekya kabiri, ahatsigaire acwera ekifuzi.
Ku yaabagaruriire ebyanzi, abaana baareeba baashoberwa,
baatandika kurira. Ishe-Katabaazi abagira ati, "Baarwata nimukakungurire
basho. Nimureebe mihi okucura kwona. Haza mwarizire nimwija kuririra
kyarumwe." Atyo acwa akanyaafu abakwata abatsibagura bagyenda nibacura
beetuurira baanyinabo babibateera.
Haija abakazi baizire kuteekurana Ishe-Katabaazi. Ku baizire
baashanga yaahikire omwe, baamugira bati Ishe-Katabaazi noonywera ki amate gu
twatweka abaana kandi okagaruka okabateera?"
Abagarukamu ati, "Imwe bakazi mwe, nimuzaarira ki ebifiire,
haza mukaija kumbambira? Tiinye naashanga abaana baanyu b'ebifeera nibanywa
amate gu mwabatweka haza naanye tikwo kusambisirwa nkabateera?" Abakazi ku
baabihuriire baateekateeka ngu Ishe-Katabaazi yaabagambira amazima.
Comments
Post a Comment